Καρκίνος παγκρέατος

Πρόκειται για μία επιθετική μορφή καρκίνου που συνήθως ανιχνεύεται σε προχωρημένο στάδιο. Αποτελεί την 4η αιτία θανάτου από καρκίνο και στα δύο φύλα.

Ανάμεσα στους παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα νόσησης από καρκίνο παγκρέατος περιλαμβάνονται η ηλικία, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, οι διατροφικές συνήθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης, η χρόνια παγκρεατίτιδα και το οικογενειακό ιστορικό.

Ο ασθενής συνήθως παραμένει ασυμπτωματικός για μεγάλο χρονικό διάστημα και τα πρώτα συμπτώματα εκδηλώνονται όταν η νόσος έχει ήδη εξελιχθεί.

Συγκεκριμένα μπορεί να παρατηρηθούν: κίτρινη χροιά του δέρματος και των ματιών μαζί με σκουρόχρωμα ούρα σαν «κονιάκ» ή/και άσπρα κόπρανα που αποτελούν σημεία ικτέρου, πόνος στο άνω μέρος της κοιλιάς ή/και στην πλάτη, δυσπεψία, ναυτία/εμετός, ανορεξία, ανεξήγητη απώλεια βάρους (παρά τη λήψη τροφής) και επίμονη κόπωση-αδυναμία. Ακόμα, μερικές φορές η αιφνίδια εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη ή κατάθλιψης μπορεί να αποτελούν ενδείξεις ενός αρχόμενου καρκίνου παγκρέατος και θα πρέπει να διερευνούνται.

Για την διάγνωση της νόσου, ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε μια σειρά από εξετάσεις, επεμβατικές ή μη επεμβατικές. Σκοπός αποτελεί η αρχική ανίχνευση του καρκίνου με τον καθορισμό του μεγέθους και της θέσης του όγκου αλλά και η εκτίμηση της επέκτασης της νόσου σε παρακείμενες δομές ή σε απομακρυσμένα σημεία του σώματος (μεταστάσεις). Η διαδικασία καθορισμού της έκτασης της νόσου, γνωστή και ως σταδιοποίηση, είναι το βασικό κριτήριο επιλογής της θεραπευτικής αντιμετώπισης.

Αρχικά, η κλινική εξέταση θα αναδείξει ύποπτα σημάδια της νόσου όπως ο ίκτερος ή το κοιλιακό άλγος. Στη συνέχεια για την απεικόνιση της περιοχής και την εύρεση πιθανών μεταστάσεων είναι απαραίτητες οι αξονικές τομογραφίες θώρακος, άνω και κάτω κοιλίας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα η μαγνητική τομογραφία (ΜRI) ή η Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων (PET Scan).

Tο ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS) αποτελεί μία ευρέως χρησιμοποιημένη μέθοδος για την διάγνωση και την ιστολογική ταυτοποίηση του καρκίνου παγκρέατος αφού επιτρέπει την απεικόνιση του όγκου και την λήψη βιοψίας με βοήθεια λεπτής βελόνας. Η μαγνητική χολαγγειοπαγκρεατογραφία (MRCP) και η ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP) θεωρούνται εξειδικευμένες μέθοδοι που μπορεί να συμβάλλουν στην διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος.

Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, την κλινική κατάσταση του ασθενούς και τις συννοσηρότητές του. Στα αρχικά στάδια στόχος είναι η εξάλειψη της νόσου και η επίτευξη της ίασης.

Όταν αυτό δεν είναι εφικτό και η νόσος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο τότε επιθυμούμε την παράταση της επιβίωσης και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Η θεραπευτική μας «φαρέτρα» περιλαμβάνει τη χειρουργική επέμβαση, την ακτινοθεραπεία, τη χημειοθεραπεία και την υποστηρικτική φροντίδα.

Χειρουργική επέμβαση

Κατά την διάρκεια της επέμβασης αφαιρείται τμήμα ή ολόκληρο το πάγκρεας ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του όγκου.

Για όγκους που βρίσκονται ανατομικά στην κεφαλή του παγκρέατος, οι όποιοι είναι οι συχνότεροι, απαιτείται η διενέργεια μιας τεχνικά δύσκολης χειρουργικής επέμβασης που ονομάζεται παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή (Whipple). Kατά τη διάρκεια αυτής αφαιρείται η κεφαλή του παγκρέατος, ένα τμήμα του λεπτού εντέρου και αρκετές άλλες γειτονικές δομές και όργανα.

Σε περίπτωση που ο όγκος βρίσκεται στο σώμα ή την ουρά του παγκρέατος πραγματοποιείται περιφερική παγκρεατεκτομή, όπου αφαιρείται το αριστερό τμήμα του παγκρέατος (σώμα-ουρά) και πιθανά ο σπλήνας. Τέλος, αν η νόσος είναι διάχυτη στο πάγκρεας ή σε πολλά σημεία του οργάνου τότε προτιμάται η ολική παγκρεατεκτομή.

Ακτινοθεραπεία

Πρόκειται για ένα είδος τοπικής θεραπείας που βασίζεται στη χορήγηση ακτινοβολίας στοχευμένα σε συγκεκριμένη περιοχή του σώματος. Συνήθως συνδυάζεται με άλλες μορφές θεραπείας όπως η χημειοθεραπεία.

Χημειοθεραπεία

Η χημειοθεραπεία αποτελεί ένα είδος συστηματικής θεραπείας καθώς στοχεύει και θανατώνει τα καρκινικά κύτταρα οπουδήποτε στο σώμα. Χορηγείται συνήθως ενδοφλέβια και σπανιότερα από το στόμα ως χάπι. Μπορεί να συνδυαστεί με ακτινοθεραπεία και να χορηγηθεί πριν το χειρουργείο (νεοεπικουρικά) με σκοπό την συρρίκνωση του όγκου ή μετά το χειρουργείο (επικουρικά) για να μειώσει τον κίνδυνο επανεμφάνισης της νόσου. Σε μεταστατικό στάδιο αποτελεί τη βασική μορφή θεραπείας.

Ανοσοθεραπεία

Η ανοσοθεραπεία στοχεύει στην διέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος για την καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων. Ένα πολύ μικρό ποσοστό των καρκίνων στο πάγκρεας πληρούν τα κριτήρια για να αντιμετωπιστούν με ανοσοθεραπεία.

Υποστηρικτική θεραπεία

Η υποστηρικτική θεραπεία στοχεύει στην ύφεση των συμπτωμάτων και θα πρέπει να χορηγείται από την στιγμή της διάγνωσης για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Ο πόνος θα πρέπει να ελέγχεται με την χρήση αναλγητικών ή τοπικής ακτινοθεραπείας. Ο ίκτερος και η απόφραξη του λεπτού εντέρου που οφείλονται σε πίεση από τον όγκο στις γύρω ανατομικές δομές μπορούν να αντιμετωπιστούν με την τοποθέτηση ενδοπροθέσεων (stent) στα σημεία απόφραξης. Η ανορεξία και η απώλεια σωματικού βάρους απαιτούν έγκαιρη διατροφική υποστήριξη με κατάλληλα συμπληρώματα διατροφής, ενώ η ψυχολογική επιβάρυνση του ασθενούς χρήζει τη συμβολή ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

Με βάση την έκταση της νόσου διακρίνουμε τον καρκίνο του παγκρέατος σε 4 κατηγορίες:

• Τοπικά περιορισμένος – εξαιρέσιμος: Περιορίζεται στο πάγκρεας ή επεκτείνεται σε γειτονικές δομές χωρίς να επηρεάζει τα σημαντικά αγγεία της περιοχής. Αφαιρείται χειρουργικά και στη συνέχεια μπορεί να χορηγηθεί χημειοθεραπεία επικουρικά.
• Οριακά εξαιρέσιμος: Δεν μπορεί να εξαιρεθεί χειρουργικά εξ αρχής. Για αυτό το λόγο χορηγείται χημειοθεραπεία με ή χωρίς ακτινοθεραπεία αρχικά και σε περίπτωση μείωσης του μεγέθους του τότε προχωράμε σε χειρουργική αφαίρεση.
• Τοπικά εκτεταμένος: Ο όγκος έχει επεκταθεί εκτός παγκρέατος και επηρεάζει σημαντικά αγγεία της περιοχής. Δεν μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά και αντιμετωπίζεται συνήθως με χημειοθεραπεία με ή χωρίς ακτινοθεραπεία.
• Μεταστατικός: Η νόσος έχει επεκταθεί σε απομακρυσμένα όργανα όπως το ήπαρ ή οι πνεύμονες. Η χημειοθεραπεία αποτελεί τη βασική μορφή θεραπείας. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση του πόνου.